Nếu “nhịp thở kinh tế” là tiếng máy rộn ràng nơi bến cảng, là ánh đèn sáng rực trong khu công nghiệp, thì “hồn phố cảng” lại là phần lặng sâu trong tâm hồn Hải Phòng mới. Ở đó có tiếng chuông chùa ngân trong buổi sớm, có cánh phượng hồng rơi trên mái phố cũ, có lời ru của mẹ bên dòng sông Thái Bình, và cả những nụ cười nghĩa tình của người dân thành phố. Hồn phố cảng không chỉ là văn hóa, mà còn là ký ức, là niềm tự hào, là thứ giúp thành phố này khác biệt và bền vững trong suốt hành trình phát triển.
Hải Phòng mới, sau cuộc sáp nhập với Hải Dương, đã trở thành một không gian vừa rộng mở, vừa đậm đặc di sản. Nơi đây lưu giữ bãi cọc Bạch Đằng – dấu tích chiến thắng hiển hách trong lịch sử chống ngoại xâm; có Côn Sơn – Kiếp Bạc vang bóng hào khí Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi; có những mái đình, giếng cổ, những làng nghề trăm tuổi như lời chứng của thời gian. Song song với đó là phố phường hiện đại, nhà hát, khu đô thị mới, những công trình vươn cao kiêu hãnh. Tất cả làm nên một bản giao hưởng độc đáo, nơi quá khứ và hiện tại cùng tồn tại song hành, như câu thơ khắc khoải:
“Dấu xưa chẳng mất đi đâu,
Chỉ thêm sáng trong sắc màu nếp nay.”
Hồn phố cảng còn ngân vang qua dòng chảy văn hóa phong phú. Từ lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc trang nghiêm, đến hội chọi trâu Đồ Sơn náo nhiệt; từ phong tục giỗ Tổ nghề, hát đúm, hát trống quân, đến điệu chèo, tuồng cổ… tất cả vẫn sống trong đời sống cộng đồng. Mỗi mùa xuân, tiếng trống hội, câu hát giao duyên như kéo gần con người lại với nhau, để thấy văn hóa không chỉ nằm trong bảo tàng hay sách vở, mà trong chính hơi thở thường ngày. Đó là mạch hồn dân gian, vừa bền bỉ vừa linh hoạt, luôn thích ứng nhưng không bao giờ mất đi.
Trong nhịp sống đô thị, Hải Phòng hiện lên rực rỡ sắc màu. Mùa hè, phượng đỏ thắp lửa trên khắp phố phường; mùa đông, làn sương mờ phủ trên những con đường ven sông. Đời sống hiện đại hiện rõ trong quán cà phê, trung tâm thương mại, phố đi bộ Tam Bạc; nhưng cũng đằm thắm trong những chợ quê, những quán ốc vỉa hè, bát bánh đa cua nghi ngút khói. Ẩm thực, phong cách sống, giọng nói bộc trực – tất cả góp phần tạo nên một cá tính riêng: mạnh mẽ, phóng khoáng, vừa dữ dội vừa trữ tình.
Không chỉ vậy, từ truyền thống hiếu học đến hôm nay, Hải Phòng mới đã xây dựng một nền giáo dục toàn diện, hệ thống y tế hiện đại, chính sách an sinh xã hội nhân văn. Tinh thần tri thức và nghĩa tình luôn song hành, để mỗi người dân đều được chăm lo, được học tập, được chữa bệnh, được sống trong một xã hội gắn kết. Đó là sự tiếp nối từ Chu Văn An, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Trãi… đến những lớp trí thức, bác sĩ, thầy cô hôm nay – tất cả đều góp phần thắp sáng hành trình tri thức và nhân ái của thành phố.
Và trên tất cả, chính con người mới là linh hồn đích thực của Hải Phòng. Người công nhân trên bến cảng, ngư dân bám biển, nông dân cần cù, nghệ nhân giữ nghề, doanh nhân khởi nghiệp, bác sĩ ngày đêm trực cấp cứu… mỗi người là một câu chuyện, một gương mặt làm nên diện mạo thành phố. Dẫu ở gần hay xa quê, người Hải Phòng vẫn giữ chất riêng: thẳng thắn, hào sảng, nghĩa tình. Họ chính là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, kết nối các lớp văn hóa, lịch sử, để “hồn phố cảng” luôn sống động trong từng khoảnh khắc.
Nhìn lại, Hồn phố cảng không chỉ là một chuyên mục, mà là một hành trình cảm xúc: từ dấu xưa – nếp nay, đến dòng lễ hội, mạch hồn dân gian; từ sắc màu đô thị phồn hoa, đến dòng chảy tri thức và nhân ái, và kết lại bằng những gương mặt, câu chuyện con người. Năm mảng ghép, năm sắc thái, hợp thành một bức tranh đa chiều về Hải Phòng mới.
Hồn phố cảng là tâm hồn, là tiếng thì thầm của ký ức và tình người. Chính sự hòa quyện ấy làm nên bản sắc của thành phố: vừa mạnh mẽ, vừa nhân văn; vừa vươn mình ra biển lớn, vừa giữ trọn gốc rễ quê hương.
“Hoa phượng đỏ rơi đầy góc phố,
Người Hải Phòng giữ lửa trong tim.
Hồn phố cảng – không chỉ là ký ức,
Mà là sức sống, niềm tin hôm nay.”